7 / 75
ႉ
HOOFSTUK 1
Die Komitee was van mening dat daar voldoende redes bestaan het om te herbesin
oor maatreëls wat produsente se finansiële posisie kon verbeter ten einde landbou
op ’n gesonde en lewensvatbare basis te herstel. Hulle het ook aanbeveel dat die
strategiese belangrikheid van landbou vir die bereiking van veral die doelwit van
selfvoorsiening, groter prioriteit moes geniet en dat die regering se doelwitte in
hierdie verband duidelik uitgespel moes word.
Die Komitee het, onder andere, tot die gevolgtrekking gekom dat dit nodig was
om die landbouprysbeleid te herformuleer en dat aanpassings in die Land Bank
se beleid rakende die finansiering van produsente en landboukoöperasies die
aangewese aksie was. Hulle het ook uitgewys dat ’n groot behoefte vir koördinasie
tussen landboukoöperasies en owerheidsinstellings ten opsigte van tegniese en
ekonomiese voorligting aan produsente bestaan het.
Die meeste van die Jacobskomitee se aanbevelings is in beginsel deur die Minis-
ters van Landbou en van Finansies aanvaar, in besonder dié wat op die prysbeleid
van toepassing was, met die oog daarop om produsente se winsmarges aan te
pas. Die Komitee se verslag het uiteindelik gelei tot ’n besluit van die Parlement om
produsente se rentekoerse te subsidieer.
Finansiële ondersteuning deur die Staat en
die Burger-kommissie
Die verswakkende winsgewendheid in baie dele van die landbousektor sou wesen-
like afnames in boerdery-inkomste tot gevolg gehad het as dit nie vir staatshulp
aan produsente was nie. Ten spyte van die Staat se aansienlike finansiële bystand
aan produsente, het agterstalligheid op lenings deurlopend toegeneem namate die
finansiële krisis op plase versleg het.
In 1979 het die Staat ’n droogtehulpskema vir die somersaaigebiede ingestel,
soortgelyk aan ’n skema wat kort tevore vir die Swartland ingestel is. Die doel van
die skema was verlening van spesiale hulp aan vee- en graanprodusente wat as
gevolg van droogte finansiële probleme ondervind het. Dit was beperk tot pro-
dusente wat steeds kredietwaardig was en wat kon bewys dat hulle verliese deur
die droogte veroorsaak is.
Ingevolge die skema is uitstel verleen vir terugbetaling van produksiekrediet wat
produsente as gevolg van die droogte nie in staat was om te vereffen nie. Dit het
slegs gegeld vir produksiekrediet wat vir die 1979/1980-produksieseisoen verleen
is en het aan produsente die geleentheid gebied om daardie produksieskuld oor
’n maksimum tydperk van vier jaar terug te betaal. Die rente op die betrokke skuld
is met 3,5% per jaar deur die Staat gesubsidieer. Die skema het ook voorsiening
gemaak vir spesiale krediet aan kredietwaardige produsente vir die aankoop van
veevoer in gebiede wat as noodweidingsgebiede verklaar is.
Die Staat se finansiële bystand oor etlike jare het egter nie daarin geslaag om die
strukturele verswakking in winsgewendheid van boerdery teen te werk nie en die
skuldlas het aanhoudend toegeneem.
’n Wesenlike komponent van die produsente se korttermynskuld, wat hoofsaak-
lik aan koöperasies verskuldig was, het bestaan uit oordragskemas vir produk-
siekrediet wat deur die Staat gewaarborg was. Die staatswaarborg ten opsigte van
produsente se oorlaatskuld is oorspronklik ingestel na die geweldige droogte van
1982/1983. Produsente van daardie tyd vertel dat dit ’n ingewikkelde stelsel was
waarvolgens die mielieproduserende gebiede in streke opgedeel is volgens die
tipe gronde. ’n Produsent kon op grond van die klassifikasie van sy grond aansoek
doen dat ’n bepaalde gedeelte van sy skuld na die volgende jaar oorgedra word,
wat die Staat dan gewaarborg het. Die produksieskuld is uiteindelik deur die pro-
dusente terugbetaal teen die gesubsidieerde rentekoers.
In 1992 is beraam dat die totale voordeel uit die Staat se rentekoerssubsidie aan
produsente vanaf 1983 tot 1992 sowat R1,31 miljard beloop het.
Die staatswaarborg op oorlaatskuld het na 1983 in effek ’n permanente instelling
geword en die waarde daarvan het met verloop van tyd gestyg van R800 miljoen
in 1983 tot R2,4 miljard in 1992. Die droogte van 1991/1992 het ’n baie groot effek
daarop gehad.