6 / 27
DIE
GRAAN- EN OLIESADEBEDRYF
VAN SUID-AFRIKA – ‘N REIS DEUR TYD
ႈ
DIT IS VERAL VIR ONS
INSETVERSKAFFERS EN
VERTONERS WAARVOOR
EK BAIE DANKIE WIL SÊ.
HULLE IS JAAR NA JAAR
DIE LEWENSBLOED VAN
DIE OESDAG. GROOT
UITGAWES WORD DEUR
HULLE AANGEGAAN OM
MILJOENE RANDE SE
LANDBOUTOERUSTING
EN DIERE NA DIE OESDAG
TE BRING.
– Mnr Bully Botma,
Oesdagvoorsitter, 1996.
oesdae sou wees. ’n Besluit van die komitee in Oktober 1972 om vanaf 1973 die drie
oesdae in “een massiewe aanbieding” te kombineer en op ’n sentrale, permanente
terrein aan te bied, het dus gelei tot die eerste gekombineerde Oesdag wat in 1973
op die tydelike nasionale Oesdagterrein op Ottosdal gehou is.
Toe die plaas Marthaville in die Bothaville-distrik in die mark kom, is die besluit
geneem om die grond aan te koop en dit vir dié doel te ontwikkel. Bothaville/
Viljoenskroon-distrik is beskou as ’n lokaliteit wat maklik bereikbaar is vir produsen-
te van reg oor die land. Ongeveer 80% van die destydse mielieproduksiegebied
was binne ’n radius van 160 km vanaf Bothaville geleë. Marthaville grens ook aan
’n teerpad, wat toeganklikheid en verkeer geoptimaliseer het.
Dit moet gemeld word dat hoe die grond in SAMPI se besit gekom het, deels in mis-
terie gehul is. Oorlewering wil dit hê dat dit in geheel aan SAMPI geskenk is, maar dit
is onbevestig. Die oesdagterrein is saamgestel uit drie titelaktes, waarvan die kleiner
gedeelte (sowat 25 ha) deur mnr Louis Luyt, destydse eienaar van Triomf Kunsmis en
latere rugbybaas, geskenk is omdat hy SAMPI se saak gesteun het.
’n Blik uit die lug op die Oesdagterrein kort
voor die groot stormloop in 1973 begin het.
Die eerste gekombineerde Oesdag is in 1973 op ’n plaas naby Ottosdal aangebied. Om die
voorafgaande oesdae van die Vrystaat en die Oos-Transvaal daar te akkommodeer, is die
terrein met nagenoeg 100 morg vergroot.
Die vorige eienaar van Marthaville, mnr Jan Bothma, was as SAMSO-ondersteuner
blykbaar nie gediend daarmee om direk aan SAMPI te verkoop nie. Dié uitdaging is
omseil deurdat mnr Flip Grobler – wie se grond aan Marthaville gegrens het – die
plaas van 171 ha aangekoop en dadelik aan SAMPI oorgedra het. Aangesien SAMPI
in daardie stadium ’n relatiewe jong organisasie was, moes die twaalf dagbestuurs-
lede, waarvan Grobler een was, noodgedwonge in hulle persoonlike kapasiteit vir die
verbandlening borg staan. ’n Derde stuk grond is in die laat tagtigerjare deur NAMPO
aangekoop om ’n skaapprojek as deel van die grondomskakelingskema te huisves.
In 1973 is mnre Hannes van Wyk en Callie van Wyk deur SAMPI afgevaardig om ’n
Field Harvest Day in Nieu-Seeland te besoek om hulself te vergewis van hoe die
kiwi’s dit doen.
Die NAMPO-era breek aan
Na intervensie deur die destydse Minister van Landbou, mnr Hendrik Schoeman, is
eenheid in die mieliebedryf uiteindelik bewerkstellig. SAMPI en SAMSO is ontbind
en het op 3 Oktober 1980 plek gemaak vir die totstandkoming van die Nasionale
Mielieprodusente Organisasie oftewel NAMPO. Die Oesdag – as ’n prominente deel
van SAMPI se bruidskat – is gevolglik tot die NAMPO Oesdag herdoop.
Gedurende die bykans 20 jaar wat gevolg het, het die NAMPO Oesdag in elke opsig
van krag tot krag gegaan. Wat aanvanklik ’n mieliegefokusde handelskou was, is ge-
diversifiseer en uitgebrei om die Suid-Afrikaanse landboubedryf in geheel te akkom-
modeer. Dit het ontwikkel tot een van die bekendste plaaslike landbouhandelsmerke
en spog selfs vandag met ’n sterk bewustheid in Afrika en die buiteland.
“
”