93 / 108
91
August 2018
word in wit aangedui. Hieruit is dit duidelik dat permanente popula
sies in die noorde van Limpopo en ook langs die KwaZulu-Natalse
suidkus en moontlik dele van die oos-Kaapse kus kan vestig.
Die totale graanverbouingsgebied in Suider-Afrika se klimaat is
gedurende die somermaande geskik vir die oorlewing en reproduk-
sie van hierdie plaag. Indien oorlewing tydens gematigde winters
wel in die graanverbouingsgebied sou voorkom, kan ‘n koue front met
lae temperature hierdie populasies ook uitwis.
Met verwysing na die herfskommandowurm, is die koue fronte
met gepaardgaande lae temperature en soms sneeu, wat die Wes-
Kaap gewoonlik gedurende die wintermaande tref, tot voordeel
van die wintergraanprodusente. Vir oorlewing en reproduksie van
die herfskommandowurm wat ‘n tropies/subtropiese plaag is, is
hierdie besonder lae temperature nie geskik vir oorlewing en re
produksie nie.
Die motte versprei jaarliks vanuit die oorwinteringsgebiede suid
waarts in Suid-Afrika namate dit warmer word. Dit verklaar ook
waarom die larwes nie jaarliks in dieselfde gebiede en tye in die
mielieverbouingsgebiede voorkom nie.
Verfyning van die model
Die herfskommandowurm het gedurende die wintermaande van
2017 en 2018 in die gebiede by Malelane en Nelspruit oorleef.
Alhoewel dit nie so deur die huidige model voorspel word nie, word
dié aspek tans ondersoek. Daar word deurentyd inligting tot die
model toegevoeg om dit te verfyn en die voorspellings so akkuraat
as moontlik te maak.
Die reaksie op temperatuurveranderlikes wat ‘n invloed op die plaag
se migrasie en verspreiding mag hê, word steeds nagevors en
herfskommandowurminfestasies of -oorlewings in gebiede waar dit
aangemeld word, dra by tot ‘n meer akkurate model. Indien produ
sente bewus is van oorwinterende larwes in hul produksiegebiede of
as hulle skielike uitbrekings in die seisoen ervaar, kan Hannalene
du Plessis (018 293 3863) of Johnnie van den Berg (018 299 2376)
by die Noordwes-Universiteit in kennis gestel word.
nag) mag dan tot oorlewing van die plaag lei. Die larwes en
papies is gewoonlik beskut, wat ook daartoe kan bydra dat die
herfskommandowurm wel gematigde winters kan oorleef.
Indien temperature laer as die onderste limiet van oorlewing
voorkom en aaneenlopend vir ‘n tydperk voortduur, sal dit
veroorsaak dat die herfskommandowurm vrek en nie in sodanige
gebied kan oorleef nie. Daar moet derhalwe onderskeid getref
word tussen gebiede waar die omgewingstoestande altyd
gunstig vir dié plaag is om te oorleef en gebiede waarheen
gemigreer kan word in tye wanneer die omgewingstoestande
verander totdat dit weer gunstig vir oorlewing en reproduk-
sie word.
Model bepaal waar wurm kan oorleef
Om te voorspel waar die herfskommandowurm in Suid-
Afrika gedurende die wintertye kan oorleef (permanente po
pulasies) en waarheen die plaag gedurende gunstige tye kan
versprei (seisoenale populasies), is ‘n model met die CLIMEX-
sagtewareprogram, in samewerking met prof Darren Kriticos van
CSIRO, Australië, ontwikkel. Hierdie model is gebaseer op die
reaksie van die herfskommandowurm op klimaatsveranderlikes
(
Figuur 1
).
Die gebiede waar permanente populasies kan voorkom, word
aangedui in die geel tot rooi indeks, terwyl die seisoenale
voorkoms met die groen indeks aangedui word. Gebiede wat
ongunstig vir die voorkoms van die herfskommandowurm is,
Figuur 1: Klimaatsgeskiktheid vir die herfskommandowurm in Afrika
gemodelleer met CLIMEX. Die donkerder kleur dui op groter geskikt-
heid. Die EI beskryf die gebiede wat potensieel geskik is vir permanente
populasies en die GI beskryf die gebiede wat geskik is vir die oorlewing en
reproduksie tydens gunstige klimaatsomstandighede.