11 / 108
Graan SA
se voorstelle by
grondkomitee ingedien
N
uwe en selfs ingrypende voor
stelle oor grondhervorming is
onlangs deur Graan SA gemaak
in ‘n voorlegging aan die Par
lementêre Hersieningskomitee wat die
kwessie ondersoek. Die hoofdoel van die
voorstelle is om skade aan die ekonomie
en ‘n bedreiging vir voedselsekerheid wat
deur ondeurdagte grondhervorming ge-
skep kan word, te voorkom.
Graan SA se voorlegging bevat onder
meer die volgende voorstelle:
Voorsiening van titelaktes aan die
gene wat voordeel sal trek uit grond
hervorming.
Soortgelyke titelaktes aan huisbewo
ners in stedelike gebiede.
‘n Deeglike ondersoek na nuwe ma
niere om bewoners van kommunale
grond behoorlike eiendomsregte te gee
ten einde hulle beter te betrek by voed
selproduksie.
Aanpassing van die mandaat van die
Land Bank sodat hulp aan beginner
boere verleen kan word.
Opleiding van nog meer voorligtings
beamptes om beginnerboere by te
staan.
‘n Enkele en standhoudende oudit van
grondbesit.
In die inleiding tot die voorstelle sê
Graan SA dat die organisasie lankal reeds
verby die kwessie of grondhervorming
in die land nodig is, beweeg het. Dit is
die organisasie se begeerte om nou
‘n bydrae te lewer tot ‘n proses van
volhoubare implementering, tesame met
die bevordering van voedselsekerheid. Die
organisasie is van mening dat die proses
van grondhervorming sedert 1994 min
daartoe bygedra het om bogenoemde
doeleindes te bereik. Dit kan grootliks
toegeskryf word aan onvoldoende im
plementering.
Graan SA is van mening dat die huidige
Grondwet voldoende en ruim genoeg is
vir die implementering van regverdige en
gelykwaardige grondhervorming op ‘n
volhoubare wyse. Daar is dus geen ver
andering nodig nie.
Volgens die voorlegging sal voorsiening
van titelaktes aan diegene wat voordeel
sal trek uit grondhervorming meebring
dat hulle finansiering vir behoorlike boer
dery sal kan bekom of in staat gestel sal
word om aandeelhouding in vennoot
skapp met gevestigde produsent te
finansier. As ‘n alternatief tot hierdie
konsep, word voorgestel dat sulke grond
aan bevoordeeldes verkoop word op
voorwaardes wat hulle in staat sal stel om
volhoubare boerdery toe te pas.
Ten opsigte van titelaktes vir stedelike
bewoners, is Graan SA van mening dat dit
sal bydra om waardigheid te verleen aan
mense wat vir jare en selfs generasies in
hierdie staatshuise moes bly. Só ‘n stap
sal beduidend daartoe bydra om gehoor
te gee aan mense se begeerte om hul eie
stuk grond te besit. 'n Groot aantal
kommersiële produsente het reeds aan
gebied om registrasiekostes vir sulke eien
dom te betaal vir hulle plaaswerkers wat
in dorpe woon.
Graan SA is uiters bewus van die sensitiewe
aard van eiendomsregte op kommunale
grond en bepleit dus dat ‘n nuwe benade
ring tot die aspek gesoek word. Die gebrek
aan volle titel en eiendomsreg beteken dat
finansiering vir boerdery nie bekom kan
word nie, wat weer beteken dat geen of
geweldig min produksie op sulke grond
plaasvind. Beduidende verandering in die
kwessie kan meebring dat sulke grond
‘n groter bydrae lewer tot toekomstige
voedselsekerheid.
Die huidige mandaat van die Land Bank
voorkom dat die bank lenings aan be
ginnerboere kan gee sonder aanvaarbare
waarborge. Graan SA stel voor dat twee
moontlike oplossings vir die uitdaging
gevolg word. Die een is om ‘n beduidende
deel van die grondhervormingsbegroting
aan die Land Bank beskikbaar te stel om
sulke lenings te finansier. So nie, behoort
die staat ‘n aansienlike waarborg aan die
Land Bank te voorsien sodat dit benut
kan word in die plek van waarborge wat
gewoonlik van produsente vereis word.
Sodanig staatswaarborge kan ook gebruik
word vir steun aan nuwe vennootskappe
of gesamentlike ondernemings tussen wit
en swart produsente.
Dit is juis die gebrek aan sulke waarborge
en finansiering wat meebring dat
vennootskappe tussen produsente nie van
die grond af kom nie. Talle kommersiële
produsente het reeds hulle gewilligheid
aangedui om sulke vennootskappe met
swart produsente aan te gaan – mits
bevredigende finansiering vir sulke on
dernemings beskikbaar is.
‘n Groot aantal nuwe boere kla dat van die
huidige voorligtingsbeamptes self nie ge
noeg kundigheid en kennis oor boerdery
het nie. Graan SA is op die oomblik besig
om in samewerking met die provin
siale regering van die Oos-Kaap inlig
tingsbeamptes op te lei. Hierdie program
kan maklik uitgebrei word na ander
provinsies of kommoditeite.
Daar is op die oomblik ‘n veelvoud van
grondoudits aan die gang. ‘n Enkele instan
sie om so ‘n oudit te doen met duidelike
definisies en voorskrifte, is dringend no
dig. Behoorlike inligting oor die aard van
grondbesit is nodig om grondhervorming
doeltreffend te monitor.
Kommoditeitsorganisasies soos Graan SA
speel tans ‘n belangrike rol in die imple
mentering van landbouprogramme van die
regering en is bereid om in die toekoms
‘n nog groter rol te speel. Die kies van
onbevoegde en onkundige “vennote” van
die regering het tot nou toe onder meer
tot swak implementering van grondher
vorming gelei. Miljoene rande is vermors
deur korrupsie en ander onreëlmatighede
en fondse het nooit op die plaas beland
waarvoor dit eintlik bestem was nie.
Die suksesvolle implementering van grond
hervorming kan lei tot die nodigheid vir
bykomende markafsetgebiede. Suid-Afrika
is gunstig geleë om groeiende markte
in die Midde-Ooste en Asië te bedien,
maar toegang tot daardie afsetgebiede is
op die oomblik 'n uitdaging. Tariefbeleid
behoort aangepas te word om plaaslike
produksie te bevorder in plaas daarvan
om goedere – veral voedsel – in te voer.
In aansluiting daarby het die bewerking
van landbouprodukte ‘n hupstoot nodig.
Groot voedselkonglomerate sit en wag vir
‘n gunstiger beleidsomgewing om beskik-
bare fondse te gebruik vir investering – wat
onder meer tot werkskepping sal lei.
Graan SA spreek ten slotte die wens
uit om gesprekke met die Parlementêre
Hersieningskomitee te voer wanneer die
komitee die Gauteng Provinsie besoek.
9
August 2018
graan sa
Grondhervorming
Mariëtta Cronjé,
SA Graan/Grain
medewerker